Władysław Broniewski urodził się 17 grudnia 1897 r. w Płocku. Był najmłodszym dzieckiem Zofii z Lubowidzkich i Antoniego Broniewskiego.

Miał dwie starsze siostry - Zofię i Janinę.

Dom rodzinny Broniewskich staÅ‚ na pÅ‚ockiej skarpie. W ogrodzie za domem rósÅ‚ kilkusetletni dÄ…b, spod którego wspaniale byÅ‚o widać WisÅ‚Ä™ i panoramÄ™ PÅ‚ocka. Ojciec pracowaÅ‚ jako kasjer w banku. UmarÅ‚, kiedy WÅ‚adysÅ‚aw miaÅ‚ 5 lat. RodzinÄ… zaopiekowaÅ‚ siÄ™ wtedy dziadek, Antoni Lubowidzki - notariusz pÅ‚ockiego sÄ…du. Niestety na krótko. UmarÅ‚ trzy lata później. Dom odtÄ…d utrzymywaÅ‚y matka (zaÅ‚ożyÅ‚a stancjÄ™ dla uczennic) oraz babka - Jadwiga Lubowidzka (dawaÅ‚a lekcje gry na fortepianie).

PrzyszÅ‚y poeta wychowywaÅ‚ siÄ™ zatem w domu „czterech kobiet” (matka, babka i dwie siostry). One uczyÅ‚y go wrażliwoÅ›ci na poezjÄ™ i muzykÄ™, krajobraz i przyrodÄ™, innych ludzi, cudzÄ… krzywdÄ™. Matka i babka przekazywaÅ‚y mu również tradycje rodzinne „po mieczu”. Rodzina Broniewskich pielÄ™gnowaÅ‚a wspomnienia powstaÅ„ niepodlegÅ‚oÅ›ciowych. Dziadek, Jan Bonifacy Broniewski braÅ‚ udziaÅ‚ w powstaniu listopadowym. Dwaj bracia babki Lubowidzkiej, Walerian i Romuald polegli w powstaniu styczniowym. Ich fotografie wisiaÅ‚y w pokoju babki.

Posłano go do Gimnazjum Polskiego w Płocku.

SzkoÅ‚a miaÅ‚a tradycje patriotyczne i utalentowanych pedagogów. Broniewski uczyÅ‚ siÄ™ Å›rednio. ByÅ‚ uczniem zdolnym, lecz niesfornym. Bardziej niż szkolny program interesowaÅ‚y go lektury i dziaÅ‚alność w organizacjach niepodlegÅ‚oÅ›ciowych. CzytaÅ‚ Å»eromskiego, WyspiaÅ„skiego, z pamiÄ™ci recytowaÅ‚ wielkich romantyków. ByÅ‚ koleżeÅ„ski, wesoÅ‚y, lubiany przez kolegów. Przezywano go „Kogut”, bo muzykalny WÅ‚adysÅ‚aw nie tylko Å‚dnie Å›piewaÅ‚, graÅ‚ na fortepianie mazurki Chopina, ale też Å›wietnie naÅ›ladowaÅ‚ gÅ‚osy ptaków.

W gimnazjum byÅ‚ wspóÅ‚zaÅ‚ożycielem póÅ‚tajnej drużyny skautów (nawiÄ…zujÄ…cej do tradycji Konstytucji 3 Maja i powstania styczniowego). MiaÅ‚ pseudonim „Orlik”. ChodziÅ‚ na ćwiczenia za miasto, maszerowaÅ‚, Å›piewaÅ‚ ówczesne zakazane piosenki. LubiÅ‚ sport, wycieczki, lubiÅ‚ popisywać siÄ™ sprawnoÅ›ci? fizycznÄ…, ale też zaczÄ…Å‚ pisać wiersze i recytować je kolegom. Broniewski byÅ‚ w gimnazjum również gÅ‚ównym redaktorem (pisanego rÄ™cznie i odbijanego na hektografie) czasopisma „MÅ‚odzi idÄ…”, do którego sam pisaÅ‚ wiÄ™kszość tekstów.

W 1915 r. WÅ‚adysÅ‚aw Broniewski wstÄ…piÅ‚ do Legionów PiÅ‚sudskiego.

MiaÅ‚ wtedy 17 lat. W 1918 r. wziÄ…Å‚ udziaÅ‚ w manifestacyjnym pochodzie do kwatery PiÅ‚sudskiego, Å›piewajÄ…c „Krew naszÄ… dÅ‚ugo lejÄ… katy” i „Na barykady”. Broniewski otrzymaÅ‚ za zasÅ‚ugi wojenne Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż Walecznych.

Nie byÅ‚ zadowolony z reform w powojennej Polsce, co spowodowaÅ‚o zradykalizowanie jego poglÄ…dów. ZaczynaÅ‚ powÄ…tpiewać, czy droga przebudowy reprezentowana przez PiÅ‚sudskiego jest wÅ‚aÅ›ciwa. Zamordowanie Gabriela Narutowicza zadecydowaÅ‚o o zbliżeniu Broniewskiego do lewicy rewolucyjnej.

W 1923 r. zostaÅ‚ czÅ‚onkiem ZwiÄ…zku Niezależnej MÅ‚odzieży Akademickiej zwiÄ…zanej ideologicznie z PPS, przyÅ‚Ä…czyÅ‚ siÄ™ tam do grupy studentów sympatyzujÄ…cych z komunistami, zostaÅ‚ redaktorem odpowiedzialnym „Jednodniówki Akademickiej” skonfiskowanej po kilku miesiÄ…cach. NawiÄ…zaÅ‚ kontakt z Uniwersytetem Ludowym, gdzie poznaÅ‚ dziaÅ‚aczy lewicy: m.in. Jana Hempla, Witolda Wandurskiego i StanisÅ‚awa Ryszarda Standego.

W grudniu 1923 r. zostaÅ‚ sekretarzem tygodnika „Nowa Kultura”. UmieÅ›ciÅ‚ tam swój przekÅ‚ad wiersza Majakowskiego „Poeta-robotnik”, pierwszÄ… po mÅ‚odzieÅ„czych próbach publikacjÄ™ opatrzonÄ… nazwiskiem, którÄ… uważaÅ‚ za swój oficjalny debiut.

Na poczÄ…tku 1925 r. Broniewski wydaÅ‚ pierwszy wÅ‚asny tomik wierszy „Wiatraki”, przyjÄ™ty bardzo różnie przez krytykÄ™. Dla jednych byÅ‚ zbyt liryczny, dla drugich zanadto rewolucyjny. Jednak kilka miesiÄ™cy po wydaniu „Wiatraków” Broniewski wystÄ…piÅ‚ jako poeta idei rewolucyjnej.

Wspólnie z Wandurskim i Stadem wydali biuletyn „3 Salwy”, w którego wstÄ™pie Broniewski przy wspóÅ‚udziale Wandurskiego tak sformuÅ‚owaÅ‚ ich program: „Nie o sobie piszemy. JesteÅ›my robotnikami sÅ‚owa. Musimy wypowiedzieć to, czego inni ludzie warsztatu wypowiedzieć nie mogÄ…. W bezlitosnej walce proletariatu z burżuazjÄ… stoimy zdecydowanie po lewej stronie barykady. Gniew, wiara w zwyciÄ™stwo i radość - radość walki - każą nam pisać. Niech sÅ‚owa nasze padnÄ… jak salwy w ulice ÅšródmieÅ›cia, niech odegrzmiÄ… echem w dzielnicach fabrycznych. Walczymy o nowy Å‚ad spoÅ‚eczny. Walka ta jest treÅ›ci? naszej twórczoÅ›ci.”

W tym samym roku Broniewski ze Standem zorganizowali w Warszawie amatorski teatr robotniczy, w którym grali mÅ‚odzi robotnicy różnych zawodów. Równolegle Broniewski wszedÅ‚ w krÄ™gi ówczesnej elity literackiej. DostaÅ‚ posadÄ™ sekretarza redakcji „WiadomoÅ›ci Literackich”, prestiżowego tygodnika drukujÄ…cego teksty literatów i publicystów różnych przekonaÅ„. Praca sekretarza redakcji trwaÅ‚a przez najbliższych kilkanaÅ›cie lat. PublikowaÅ‚ też w „Skamandrze”.

W 1927 wydaÅ‚ kolejny tomik poezji „Dymy nad miastem”, który znowu wywoÅ‚aÅ‚ burzliwe dyskusje. Umieszczony tam wiersz „Pionierom” porównywano z „OdÄ… do mÅ‚odoÅ›ci” Mickiewicza. Lewicowa krytyka orzekÅ‚a, iż „Pionierzy” to utwór obcy postawie mÅ‚odzieży robotniczej.. W „Dymach nad miastem” obok ideowych poematów „Nike”, „Pieśń o wojnie domowej”, znalazÅ‚y siÄ™ też wiersze bardziej osobiste: „O sobie samym”, „Poezja”, „KabaÅ‚a” i „Oczy”. W 1927 r. Broniewski ożeniÅ‚ siÄ™ ze swojÄ… wielkÄ… miÅ‚oÅ›ciÄ…, JaninÄ… Kunig. Z tego zwiÄ…zku urodziÅ‚a siÄ™ Broniewskiemu w 1929 ukochana córeczka Anka (Joanna).

W 1929 roku ukazaÅ‚ siÄ™ drukiem poemat liryczny Broniewskiego „Komuna Paryska” i choć cenzura skonfiskowaÅ‚a caÅ‚y nakÅ‚ad, niewielka jego część ocalaÅ‚a i krążyÅ‚a w odpisach.

Praca sekretarza w „WiadomoÅ›ciach Literackich” nie wystarczaÅ‚a na utrzymanie rodziny. Marnie pÅ‚acono też za wiersze drukowane w niezbyt zasobnej prasie lewicowej. Broniewski zajÄ…Å‚ siÄ™ wiÄ™c tÅ‚umaczeniami literackimi, które zyskaÅ‚y znakomitÄ… opiniÄ™ i odtÄ…d stale już towarzyszyÅ‚y jego wÅ‚asnej twórczoÅ›ci.

WspóÅ‚tworzyÅ‚ też dwa pisma spoÅ‚eczno – kulturalne: „DźwigniÄ™” (1927-1928) oraz „MiesiÄ™cznik Literacki” (1929-1931). Å»ywot „MiesiÄ™cznika” nie byÅ‚ dÅ‚ugi. Kiedy w dwudziestym numerze opublikowano protest pisarzy i intelektualistów przeciwko torturowaniu więźniów politycznych w Łucku, caÅ‚a redakcja zostaÅ‚a aresztowana. Broniewski przesiedziaÅ‚ dwa miesiÄ…ce w WiÄ™zieniu Centralnym w Warszawie. Z tego okresu pochodzÄ… nastÄ™pujÄ…ce wiersze: „Księżyc ulicy Pawiej”, „Do towarzysza więźnia”, „Magnitogorsk czyli rozmowa z Janem”.

W 1932 roku ukazaÅ‚ siÄ™ kolejny tomik Broniewskiego „Troska i pieśń”, który staÅ‚a siÄ™ wydarzeniem literackim. Recenzenci zgodnie podkreÅ›lali kunszt poetycki, doskonaÅ‚ość formy, siÅ‚Ä™ uczucia, pasjÄ™ i żarliwość ideowÄ… wierszy. Zgodni w bardzo pozytywnych ocenach wartoÅ›ci poezji Broniewskiego byli nawet jego przeciwnicy polityczni. WiÄ™kszość utworów „Troski i pieÅ›ni” można traktować niemal jak poetycki pamiÄ™tnik czasów.

Kolejny tom poezji „Krzyk ostateczny” wydany w 1938 roku jest odbiciem ówczesnych niepokojów historycznych (kryzys gospodarczy, zwyciÄ™stwo faszyzmu w Niemczech) i problemów osobistych poety (kryzys i rozpad małżeÅ„stwa z pierwszÄ… żonÄ… JaninÄ… BroniewskÄ…). W skÅ‚ad tomiku weszÅ‚y też m. in. „Ulica MiÅ‚a”, „Mannlicher”, „Bar Pod zdechÅ‚ym psem” oraz wiersz „W pociÄ…gu”, opisujÄ…cy poczÄ…tek kolejnej wielkiej miÅ‚oÅ›ci, tym razem do aktorki Marii ZarÄ™biÅ„?kiej, później drugiej żony Broniewskiego.

Pierwsza i druga żona poety nie tylko zaprzyjaźniÅ‚y siÄ™, ale postanowiÅ‚y dla dobra swych dzieci (Maria miaÅ‚a z pierwszego małże?Å„twa córeczkÄ™ MajkÄ™, mÅ‚odszÄ… od Anki o dwa lata) zamieszkać po sÄ…siedzku w tym samym domu na Å»oliborzu. Na parterze Broniewski z MariÄ… i MajkÄ…, na piÄ™trze zaÅ› Janina z drugim mężem i AnkÄ…. DziÄ™ki temu poeta nie straciÅ‚ kontaktu z ukochanÄ… AnkÄ…, Anka nie utraciÅ‚a ojca, a obie dziewczynki wychowywaÅ‚y siÄ™ jak siostry.

Niestety wojna zbliÅ‚aÅ‚Å‚a siÄ™. W kwietniu 1939 roku Broniewski napisaÅ‚ opublikowany w tygodniku „Czarno na biaÅ‚em” sÅ‚ynny wiersz „Bagnet na broÅ„” wzywajÄ…cy wszystkich do obrony ojczyzny.

We wrzeÅ›niu 1939 roku Broniewski zgÅ‚osiÅ‚ siÄ™ do wojska na ochotnika. Na rowerze przejechaÅ‚ z Warszawy przez Lublin i Lwów aż do Tarnopola. 12 wrzeÅ›nia otrzymaÅ‚ przydziaÅ‚ do OÅ›rodka Zapasowego 28 Dywizji Piechoty w Zbarażu. Poeta byÅ‚ Å›wiadkiem wejÅ›cia Armii Czerwonej do Lwowa we wrzeÅ›niu 1939 r. Broniewski nie mógÅ‚ pogodzić siÄ™ z tym, że ZwiÄ…zek Radziecki napadÅ‚ na PolskÄ™.

W grudniu Broniewski Å›ciÄ…gnÄ…Å‚ do Lwowa MariÄ™ ZarÄ™biÅ„skÄ… i jej córkÄ™ MajkÄ™. Do Lwowa dostaÅ‚y siÄ™ dziÄ™ki pozwoleniom zdobytym przez WandÄ™ WasilewskÄ…. Na terenach zajÄ™tych przez Rosjan znalazÅ‚y siÄ™ także pierwsza żona Broniewskiego, Janina Broniewska i ich córka Joanna (Anka).

Broniewski żyÅ‚ zÅ‚udzeniem, że przebywajÄ…c na terenach zajÄ™tych przez Rosjan bÄ™dzie mógÅ‚ bez przeszkód publikować swoje wiersze. OkazaÅ‚o siÄ™, iż silna lewicowość i rewolucyjność WÅ‚adysÅ‚awa Broniewskiego zwiÄ…zana jest jednoczeÅ›nie z gÅ‚Ä™bokim patriotyzmem. To nie podobaÅ‚o siÄ™ wÅ‚adzom radzieckim. Kiedy daÅ‚ wiÄ™c do druku „Å»oÅ‚nierza polskiego” - wiersz ten oczywiÅ›cie nie zostaÅ‚ opublikowany.

24 stycznia 1940 r. WÅ‚adysÅ‚aw Broniewski zostaÅ‚ aresztowany we lwowskiej restauracji „Ognisko Inteligencji” pod faÅ‚szywym zarzutem zakÅ‚ócania porzÄ…dku publicznego. Osoby zatrzymane podczas tej prowokacji zostaÅ‚y przewiezione do ciężkiego wiÄ™zienia lwowskiego na Zamarstynowie. W celi (o pow. 11,5 m²) przetrzymywano 28 więźniów. ZnÄ™cano siÄ™ psychicznie (czÄ™ste przesÅ‚uchania) i fizycznie (niewielkie racje żywnoÅ›ciowe, brak sienników, nieregularne spacery). KÄ…piel dostÄ™pna byÅ‚a tylko raz w miesiÄ…cu. W tym miejscu Broniewski wykazaÅ‚ siÄ™ ogromnÄ… siÅ‚Ä… i hartem ducha. Za korzystanie z wiÄ™ziennego alfabetu, razem z Watem zostali wtrÄ…ceni do karceru. Po czterech miesiÄ…cach, w maju 1940 r., zostaÅ‚ przetransportowany do wiÄ™zienia NKWD na Łubiance, gdzie spÄ™dziÅ‚ trzynaÅ›cie miesiÄ™cy. Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wywieziono go do Saratowa a nastÄ™pnie do AÅ‚ma-Aty, gdzie 7 sierpnia 1941 r. zostaÅ‚ wypuszczony. Od czasu wywiezienia ze Lwowa nie miaÅ‚ kontaktu z rodzinÄ…. Maria ZarÄ™biÅ„ska z MajkÄ… powróciÅ‚a przez zielonÄ… granicÄ™ do Warszawy (później trafiÅ‚a do OÅ›wiÄ™cimia). Pierwsza żona Janina z córkÄ… AnkÄ… pracowaÅ‚y w ZSRR i z nimi udaÅ‚o siÄ™ Broniewskiemu nawiÄ…zać korespondencjÄ™.

Po opuszczeniu wiÄ™ziennych murów poeta bardzo niechÄ™tnie wracaÅ‚ do tego okresu. W sierpniu 1941 r. zgÅ‚osiÅ‚ gotowość wstÄ…pienia do polskiego wojska.

OczekujÄ…c na przydziaÅ‚ pracowaÅ‚ w redakcji czasopisma „Polska” wydawanego AmbasadÄ™ PolskÄ… w Moskwie. PrzydziaÅ‚ do Armii gen. Andersa dostaÅ‚ w kwietniu 1942 roku. PowstaÅ‚ wtedy wiersz „Co mi tam troski”, wydrukowany, podobnie jak dwa poprzednie w prasie emigracyjnej oraz krążące w odpisach i bardzo popularne wÅ›ród żoÅ‚nierzy. Kadra oficerska nie odnosiÅ‚a siÄ™ do poety z równÄ… aprobatÄ…. ZnieksztaÅ‚cano usÅ‚yszane fragmenty jego wierszy, zÅ‚oÅ›liwie je interpretowano, pisano donosy do dowództwa. Gen. WÅ‚adysÅ‚aw Anders, który darzyÅ‚ poetÄ™ szacunkiem, zaproponowaÅ‚ mu pracÄ™ w zaÅ‚ożonym w 1942 r. w Jerozolimie Polish Information Centre, w skrócie PIC. ByÅ‚ to pÅ‚odny poetycko okres w życiu poety. W ciÄ…gu póÅ‚ roku powstaÅ‚o dwadzieÅ›cia wierszy (m.in. Via Dolorosa, Grób Tamerlana, Mazurek Szopena, Å»ydom polskim) wydanych w Jerozolimie przez wydawnictwo „W Drodze” w zbiorze pt. „Bagnet na broÅ„” (w czerwcu 1943). Tomik zostaÅ‚ przyjÄ™ty entuzjastycznie przez czytelników i krytyk?. W tym samym wydawnictwie wyszedÅ‚ później kolejny tom wierszy jerozolimskich pt. „Drzewo rozpaczajÄ…ce”. Wiersz „Homo sapiens” byÅ‚ obÅ‚ożony w Polsce powojennej cenzurÄ… aż do 1980 roku, gÅ‚ównie z powodu zwrotki dotyczÄ…cej zbrodni katyÅ„skiej.

Do Polski wróciÅ‚ w listopadzie 1945 roku akurat na urodziny córki Anki. Maria ocalona z OÅ›wiÄ™cimia wczeÅ›niej zamieszkaÅ‚a w Łodzi z córkÄ… MajkÄ…, którÄ… Janina (matka Anki) odnalazÅ‚a w sierociÅ„cu. Anka przyjechaÅ‚a z Moskwy. Janina wracajÄ…c z frontu uratowaÅ‚a też archiwum, bibliotekÄ™ i meble Broniewskich, które odgrzebaÅ‚a z gruzów ich przedwojennego Å»oliborskiego domu. W Łodzi dziewczynki znowu mieszkaÅ‚y razem i chodziÅ‚y do szkoÅ‚y. Anka robiÅ‚a polskÄ… maturÄ™. Maria zaczęła grać w teatrze. Niestety wkrótce zachorowaÅ‚a na nieuleczalnÄ… chorobÄ™ i mimo leczenia w klinice w Szwajcarii zmarÅ‚a w Zurichu w sierpniu 1947 roku. Broniewski bardzo ciężko przeżyÅ‚ jej Å›mierć. ZmarÅ‚ 10 lutego 1962 r. w Warszawie. 

W domu Broniewskich urzÄ…dzono muzeum poety.

 

Å»ona Broniewskiego, Wanda Broniewska prowadziÅ‚a rozlegÅ‚Ä… korespondencjÄ™, również ze szkoÅ‚ami, którym nadano imiÄ™ poety.

JednÄ… z takich szkóÅ‚ byÅ‚a SzkoÅ‚a Podstawowa w Strupinie Dużym.

W szkole odsłonięto tablicę poświęconą patronowi.